Patrioci wielu narodów. O „krajowcach”

Polski PEN Club

ma zaszczyt zaprosić

na spotkanie

PATRIOCI WIELU NARODÓW.

O „KRAJOWCACH”

Wieczór dedykowany

Aleksandrowi Smalianczukowi

„Krajowcy” – wykrystalizowana na początku XX w. formacja ideowa intelektualistów i działaczy z ziem dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, do którego tradycji się odwoływali, postulując jej wskrzeszenie pod postacią nowoczesnego narodu politycznego. Mieli go współtworzyć Białorusini, Litwini, Polacy, Żydzi i inne emancypujące się narody regionu. Polskość językowa i kulturalna, do której „krajowcy” się poczuwali, podporządkowana była narodowości politycznej. W imię tej idei i tolerancji etnicznej zwalczali wszechpolskie koncepcje endecji z ich kolonialnym programem inkorporacji „Kresów” i polonizacji ludności miejscowej, której odmawia się tytułu „narodu historycznego”. (Pojęcie „Kraju” nabierało charakteru polemicznego wobec pojęcia „Kresów”.) Wspierali dążenia emancypacyjne przemieszanych narodów, przeciwstawiając się ich nacjonalistycznym radykalizmom i uprzedzeniom. Przeciwni koncepcji państwa narodowego w granicach wytyczanych na podstawie etnicznej przynależności większości mieszkańców, o tolerancję narodową i religijną zabiegali również w Polsce międzywojennej (oponując m.in. przeciwko utrakwistycznym praktykom oświatowym, niszczącym zwłaszcza szkolnictwo białoruskie i ukraińskie), w niepodległej Litwie i w ostatecznie pogrzebanej przez Traktat Ryski Białoruskiej Republice Ludowej, których obywatelstwo przyjęli i w których politykę czynnie się angażowali.

Wyrośli z nurtu XIX-wiecznego konserwatyzmu, odegrali rolę prekursorską, mimo klęski tzw. idei jagiellońskiej współkształtując umysłowość i wrażliwość ważnych intelektualistów, polityków i pisarzy – jak w Polsce bracia Józef i Stanisław Mackiewiczowie, Czesław Miłosz, Jerzy Giedroyć i kilku jego najbliższych współpracowników z „Kultury”. Coraz częściej budzący zainteresowanie historyków i wydawców, dobrze zapamiętani również na Litwie i na Białorusi, powracają dziś w edycjach tak pomnikowych, jak Dzienniki Michała Römera – w ślad za wydaniem litewskim wydobyte z rękopisu i pieczołowicie wydane w kilku tomach przez Ośrodek „Karta”, czy też wspaniała źródłowa monografia Romana Skirmunta pióra białoruskiego historyka z Grodna Aleksandra Smalianczuka: Roman Skirmunt. Żywot obywatela Kraju (Mińsk 2018). Panu Smalianczukowi, badaczowi tradycji „krajowców” wybitnie zasłużonemu dla obu naszych narodów, dedykujemy właśnie niniejszy wieczór.

Głos zabiorą:

MAŁGORZATA SZEJNERT

ALEKSANDER SMALIANCZUK

ANDRZEJ SZWARC

LESZEK ZASZTOWT

Odczytany zostanie tekst wypowiedzi,

którą nadesłał

JAN JURKIEWICZ

Spotkanie poprowadzi

Prezes

ADAM POMORSKI

Spotkanie odbędzie się z udziałem publiczności
w poniedziałek 27 września 2021

w auli Domu Literatury w Warszawie, Krakowskie Przedmieście 87/89.

Początek o godzinie 18.

Spotkanie transmitowane będzie również na stronach Polskiego PEN Clubu
w internecie i mediach społecznościowych.

Partnerem wydarzenia jest Stowarzyszenie Autorów ZAiKS