Ekstradycja Andreja Hniota z Serbii na Białoruś
W dniu 31 maja 2024 roku Sąd Najwyższy w Belgradzie nakazał ekstradycję białoruskiego filmowca i współzałożyciela „Wolnego Stowarzyszenia Sportowców SOS-BY” Andreja Hniota z Serbii na Białoruś, gdzie grozi mu poważne ryzyko tortur i innych form przemocy. Międynarodowa Federacja Praw Człowieka (FIDH), jej białoruska organizacja członkowska Wiosna, Białoruski PEN oraz inne organizacje białoruskie i międzynarodowe wyrażają poważne zaniepokojenie tą decyzją i wzywają pilnie władze serbskie do wstrzymania ekstradycji Hniota na Białoruś, co stanowiłoby naruszenie zobowiązań Serbii w kwestii praw człowieka. Polski PEN Club dołącza się do tego apelu.
31 maja Sąd Najwyższy w Belgradzie orzekł, że Andrej Hniot, białoruski filmowiec, działacz i współzałożyciel „Wolnego Stowarzyszenia Sportowców SOS-BY”, organizacji założonej w 2020 roku przez białoruskich sportowców protestujących przeciwko sfałszowanym wyborom prezydenckim w kraju i uznanej przez władze białoruskie za „ugrupowanie ekstremistyczne” w 2022 roku, może zostać poddany ekstradycji z Serbii na Białoruś.
Andrej Hniot został zatrzymany po przybyciu do Belgradu w Serbii w październiku 2023 roku na podstawie nakazu aresztowania Interpolu wydanego na wniosek władz białoruskich pod zarzutem uchylania się od płacenia podatków (art. 243 ust. 2 białoruskiego kodeksu karnego). Hniot i jego prawnicy twierdzą, że zarzuty te są sfabrykowane i motywowane politycznie, jako odwecie za działalność aktywistyczną. W dniu 21 lutego 2024 roku Sekretariat Komisji ds. Kontroli Akt Interpolu przekazał wiadomość prawnikom Hniota, że dostęp do danych na jego profilu został tymczasowo zablokowany w ramach działań zapobiegawczych.
Po siedmiu miesiącach w serbskim ośrodku penitencjarnym, 6 czerwca 2024 roku Hniot został umieszczony w areszcie domowym. 31 maja 2024 roku Sąd Najwyższy w Belgradzie przychylił się do wniosku o jego ekstradycję na Białoruś.
Ekstradycja na Białoruś stwarza poważne zagrożenie dla życia i zdrowia Andreja Hniota. Oprócz poważnych naruszeń prawa do rzetelnego procesu sądowego na Białorusi, prowadzących do procesów o podłożu politycznym niemal bez dostępu do niezależnych prawników i skutkujących nieproporcjonalnymi wyrokami, więźniowie polityczni w białoruskich ośrodkach penitencjarnych, które słyną z ciężkich warunków poddawani są torturom. Jak udokumentowały liczne organizacje praw człowieka, a także badanie OHCHR dotyczące praw człowieka na Białorusi oraz Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. Białorusi, osoby pozbawione wolności na podstawie zarzutów o podłożu politycznym są nękane i maltretowane, bez uzasadnienia i n długie okresy umieszczane w celach karnych, w tym w „izolacyjnych celach karnych” (SHIZO). Odmawia się im dostępu do opieki medycznej, prawników i widzenia z rodziną. W koloniach karnych więźniowie byli również zmuszani do pracy.
Na Białorusi Andrejowi Hniotowi za uchylanie się od płacenia podatków może grozić do siedmiu lat więzienia. Dodatkowo władze białoruskie mogą potencjalnie postawić Hniotowi zarzuty o utworzenie lub udział w „ugrupowaniu ekstremistycznym”, za które zgodnie z białoruskim kodeksem karnym grozi kara do 10 lat pozbawienia wolności.
Jako państwo będące stroną Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC), Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (ICCPR) oraz Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zakazu stosowania tortur (UNCAT), Serbia jest zobowiązana do przestrzegania zasad zabraniających ekstradycji osób do krajów, gdzie czekają je tortury albo okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie czy karanie. W szczególności, zgodnie z art. 3 EKPC, państwa nie mogą dokonać ekstradycji osoby do kraju, w którym „wykazano istotne podstawy, aby sądzić, że dana osoba w przypadku wydalenia będzie narażona na rzeczywiste ryzyko poddania traktowaniu sprzecznemu z art. 3 w kraju przyjmującym”. Zakłada to „rygorystyczną” ocenę, czy ogólna sytuacja w kraju docelowym oraz sytuacja osobista wnioskodawcy mogą narazić go na tortury lub inne formy przemocy.
Według stanu na 13 czerwca 2024 roku 1397 osób na Białorusi zostało uznanych przez Wiosnę za więźniów politycznych, a setki tysięcy zostało zmuszonych do ucieczki z kraju w wyniku prześladowań politycznych. Obecnie ekstradycja niemal każdego obywatela Białorusi, który uciekł z kraju w wyniku brutalnych represji usankcjonowanych przez władze białoruskie po pokojowych protestach przeciwko sfałszowanym wyborom prezydenckim w 2020 roku, naraża ich na bezpośrednie ryzyko prześladowań na tle politycznym.
W świetle poważnych naruszeń praw człowieka na Białorusi, z których wiele może mieć charakter zbrodni przeciwko ludzkości, niżej podpisane organizacje pilnie wzywają serbski sąd wyższej instancji do dokładnego zbadania okoliczności sprawy Andreja Hniota i nieprzeprowadzenia jego ekstradycji
Aby poprzeć ten apel należy wypełnić poniższy formularz:
Sygnatariusze:
Białoruski PEN
Centrum Obrony Praw Człowieka Wiosna
Białoruski Dom Praw Człowieka „Barys Zvozskau”.
European Exchange
Instytut Praw Człowieka Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników (IBAHRI)
Włoska Federacja Praw Człowieka (FIDU)
Fundacja Dom Praw Człowieka (HRHF)
Libereco Niemcy
Libereco Szwajcaria
Norweski Komitet Helsiński (NHC)
Östgruppen
Libereco Niemcy
Libereco Szwajcaria
Östgruppen
People in Need
Respect-Protect-Fulfill
Stowarzyszenie Czabor
Słoweński PEN Club
PEN Arman
Telegram kanał Holy Belawood
Fundacja Tutaka
Talaka – Przyjaciele Białorusi w Danii
Holenderski PEN
Międzynarodowy PEN Club
Prosimy o kierowanie apeli do władz Serbii i wezwanie ich do:
– wstrzymania ekstradycji Andreja Hniota na Białoruś i natychmiastowego uwolnienia go;
– zapewnienia mu odpowiedniej opieki zdrowotnej do czasu zwolnienia z aresztu domowego.
Prosimy o wysyłanie apeli na adres:
Aleksandar Vučić
Prezydent Republiki Serbii
e-mail: predstavkegradjana@predsednik.rs
Miloš Vučević
Szef rządu Republiki Serbii
e-mail: predsednikvlade@gov.rs
Maja Popović
Minister Sprawiedliwości Republiki Serbii
e-mail: kabinet@mpravde.gov.rs
Ivica Dačić
Minister Spraw Wewnętrznych Republiki Serbii
e-mail: info@mup.gov.rs
Kopie listów należy wysłać do Ambasady Serbii w swoim kraju. Adresy ambasad można znaleźć tutaj: https://www.mfa.gov.rs/en/diplomatic-missions/serbian-diplomatic-missions/embassies
Proszę kontaktować się z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i przedstawicielami dyplomatycznymi w Serbii i wezwać ich do poruszenia sprawy Andreja Hniota na forach dwustronnych.
***Prosimy o natychmiastowe przesyłanie odwołań. Jeśli odwołania zostaną wysłane po 24 sierpnia 2024 r., prosimy o kontakt z PEN International. ***
Zachęcamy członków PEN do publikacji artykułów i opinii w prasie krajowej lub lokalnej podkreślającej sprawę Andreja Hniota oraz udostępniania informacji o Andreju Hniocie i podjętych działaniach w mediach społecznościowych.
Informacje o podjętych działaniach prosimy wysyłać do Aurelii Dondo, szefowej regionu Europy i Azji Środkowej w PEN International: Aurelia.dondo@pen-international.org
Wyrazy solidarności z Andrejem Hniotem można przesyłać tutaj: https://www.instagram.com/andrewgnyot