Wolne Słowo Białoruskie – Aleś Bialacki

„Wolne Słowo Białoruskie” to cykl publikacji Polskiego PEN Clubu i Białoruskiego PEN, przybliżający sylwetki prześladowanych pisarzy, dziennikarzy, tłumaczy i badaczy literatury – ludzi, którzy współtworzą literacką kulturę Białorusi, bronią wolności słowa, języka ojczystego i jego mistrzów. Chcemy, aby w godzinie próby byli pewni naszej solidarności. Chcemy też, by świat o nich pamiętał. Prawa człowieka są takie same dla wszystkich – stając w ich obronie, walczymy o wspólną wolność.

Aleś Bialacki 

25 września w więzieniu obchodził 62. urodziny Aleś Bialacki – jedna z kluczowych postaci białoruskiej walki o prawa człowieka i wolność słowa. Od młodości angażował się w działalność społeczną i polityczną. Posiada wykształcenie filologiczne – ukończył studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Homelskiego Uniwersytetu Państwowego, zrobił aspiranturę w Instytucie Literatury Akademii Nauk i prawie przez 10 lat pracował w Muzeum Historii Literatury Białoruskiej (najpierw jako pracownik naukowy, później jako dyrektor tej placówki). Był współzałożycielem, a w latach 1986–1989 przewodniczącym Towarzystwa Młodych Literatów „Tutejszyja”. 

Bialacki jest członkiem Związku Pisarzy Białoruskich i Białoruskiego PEN. Jest także założycielem i przewodniczącym Centrum Praw Człowieka „Wiosna” – organizacji, która od 1996 roku monitoruje i dokumentuje przypadki łamania praw człowieka na Białorusi. „Wiosna” wspiera także więźniów politycznych oraz ich rodziny.

Bialacki był wielokrotnie represjonowany przez władze białoruskie za działalność na rzecz praw człowieka i wartości demokratycznych. W latach 2011–2014 odbywał karę pozbawienia wolności za rzekome przestępstwa podatkowe – oskarżenie to międzynarodowa społeczność uznała za motywowane politycznie. Mimo prześladowań Bialacki nie zaprzestał działalności wolnościwej, stając się symbolem oporu wobec reżimu.

Po masowych protestach, które wybuchły na Białorusi w następstwie sfałszowanych wyborów prezydenckich w 2020 roku, Bialacki znów znalazł się na celowniku władz. W lipcu 2021 roku został ponownie aresztowany i oskarżony o „nielegalną działalność finansową”, co stanowiło pozór dla kolejnej próby uciszenia go i przerwania jego działalności na rzecz praw człowieka. W marcu 2023 roku został skazany na 10 lat więzienia w surowym reżimie. Wyrok spotkał się z potępieniem ze strony międzynarodowej społeczności i wielu organizacji broniących praw człowieka.

W 2022 roku Aleś Bialacki został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla za swoją niezłomną walkę na rzecz tych wartości. Wyrazem międzynarodowego uznania dla jego poświęcenia były także wcześniejsze nagrody za działalność społeczną: Nagroda im. Pera Angera (2006), Nagroda im. Andrieja Sacharowa (2006), „Homo Homini” wręczona przez Václava Havla (2006), Nagroda Departamentu Stanu USA (2012), Nagroda Lecha Wałęsy (2012), Nagroda im. Petry Kelly za działalność na rzecz praw człowieka na Białorusi (2012), Nagroda Václava Havla (2013), nagroda „Za prawa człowieka i rządy prawa” (2019), Nagroda „Right Livelihood Award” (2020) oraz za działalność literacką: Nagroda Norweskiego Związku Pisarzy „Za wolność słowa” (2011), Nagroda im. Franciszka Alachnowicza przyznana przez Białoruskie PEN Centrum wspólnie z rozgłośnią Wolna Europa za najlepsze dzieło napisane w więzieniu, za książkę „Rtęciowe srebro życia. Prolog: zapiski obrońcy praw człowieka” (2014).

Książkę zawierającą wspomnienia Bialackiego z różnych lat, a także jego artykuły prasowe, wystąpienia konferencyjne i sądowe, fragmenty listów pisanych w więzieniu oraz liczne wywiady udzielane mediom i wypowiedzi współpracowników noblisty, można kupić tutaj.

Zdjęcie – spring96.org.