Deklaracja PEN w sprawie wolności cyfrowej
Międzynarodowy PEN wspiera literaturę oraz wolność wypowiedzi i działa według zasad zawartych w Karcie PEN – należy do nich nieskrępowana wymiana myśli w obrębie każdego narodu i między narodami.
PEN uznaje, że media cyfrowe stwarzają szansę na realizację za ich pośrednictwem fundamentalnego prawa do wolności wypowiedzi. Jednocześnie poeci, dramaturdzy, eseiści, powieściopisarze, pisarze, blogerzy i dziennikarze cierpią z powodu naruszeń ich prawa do wolności wypowiedzi w mediach cyfrowych.
Obywatele wielu krajów spotykają się z poważnymi ograniczeniami w dostępie do mediów cyfrowych i korzystaniu z nich, a rządy wyzyskują technologie cyfrowe, aby tłamsić wolność wypowiedzi i inwigilować jednostki. Zdarza się, że sektor prywatny, a szczególnie firmy technologiczne ułatwiają rządowi cenzurę i inwigilację.
W 2012 roku na kongresie Międzynarodowego PEN w Gyeongju w Korei członkowie i członkinie PEN przyjęli Deklarację w Sprawie Wolności Cyfrowej, zwięzłe oświadczenie, które dotyczy stanowiska PEN wobec zagrożeń wolności wypowiedzi w erze cyfrowej.
1. Wszyscy ludzie mają prawo wypowiadać się swobodnie za pośrednictwem mediów cyfrowych, nie obawiając się represji ani prześladowań.
a. Osoby, które korzystają z mediów cyfrowych, mają zapewnioną ochronę pełnej wolności wypowiedzi na mocy międzynarodowych przepisów i standardów.
b. Rządom nie wolno prześladować ani stosować represji wobec osób, które przekazują informacje, opinie lub idee poprzez media cyfrowe.
c. Rządy muszą aktywnie chronić wolność wypowiedzi w mediach cyfrowych, ustanawiając i egzekwując skuteczne przepisy i standardy.
2. Wszyscy ludzie mają prawo szukać informacji i pozyskiwać je poprzez media cyfrowe.
a. Rządy nie powinny cenzurować, ograniczać ani kontrolować treści przekazywanych przez media cyfrowe, co obejmuje zarówno treści pochodzące ze źródeł krajowych jak i z międzynarodowych.
b. W wyjątkowych okolicznościach, jakiekolwiek ograniczenia treści w mediach cyfrowych muszą być zgodne z międzynarodowymi przepisami i standardami, określającymi granice wolności wypowiedzi, na przykład odnośnie podburzania do przemocy.
c. Rządy nie powinny blokować dostępu ani ograniczać korzystania z mediów cyfrowych, nawet w okresach niepokoju czy kryzysu. Kontrolowanie dostępu do mediów cyfrowych, szczególnie na szeroką skalę, fundamentalnie narusza prawo do wolności wypowiedzi.
d. Rządy powinny wspierać i propagować pełny dostęp do mediów cyfrowych dla wszystkich ludzi.
3. Wszyscy ludzie mają prawo być wolni od rządowej inwigilacji mediów cyfrowych.
a. Inwigilacja, niezależnie czy ktoś, kto jest jej zamierzonym obiektem, zdaje sobie z niej sprawę, zamraża mowę, wprowadzając możliwość prześladowań i lęk przed represjami. Gdy jest jawna, sprzyja atmosferze autocenzury, która jeszcze bardziej szkodzi wolności wypowiedzi.
b. Rządy z zasady nie powinny starać się o dostęp do cyfrowej komunikacji między prywatnymi osobami, nie powinny też nadzorować indywidualnego sposobu korzystania z mediów cyfrowych, śledzić aktywności jednostek w mediach cyfrowych, zmieniać wypowiedzi jednostek ani w ogóle inwigilować jednostek.
c. Kiedy rządy jednak prowadzą inwigilację – w wyjątkowych okolicznościach i w związku z uzasadnionym egzekwowaniem prawa lub śledztwem dotyczącym bezpieczeństwa narodowego – jakakolwiek inwigilacja jednostek i nadzór komunikacji w mediach cyfrowych musi być w zgodzie z właściwymi międzynarodowymi procedurami i standardami, które odnoszą się do legalnych rewizji, takich jak uzyskanie nakazu sądowego.
d. Pełne prawo wolności wypowiedzi pociąga za sobą prawo do prywatności; wszystkie istniejące międzynarodowe przepisy i standardy prywatności odnoszą się do mediów cyfrowych, a może być niezbędne wprowadzenie nowych przepisów, standardów i zabezpieczeń.
e. Gromadzenie i przechowywanie przez rząd danych oraz informacji wygenerowanych przez media cyfrowe, włącznie z eksploracją danych, musi być zgodne z międzynarodowymi przepisami i standardami prywatności, takimi jak wymóg, żeby przechowywanie danych było ograniczone w czasie, proporcjonalne i żeby osoby, których to dotyczy, zostały o tym faktycznie powiadomione.
4. Sektor prywatny, a szczególnie firmy technologiczne, są zobowiązane do przestrzegania prawa wolności wypowiedzi i praw człowieka.
a. Zasady wyłożone w tej deklaracji odnoszą się w równym stopniu do sektora prywatnego.
b. Firmy muszą przestrzegać praw człowieka włącznie z prawem wolności wypowiedzi i stać na straży tych praw nawet wtedy, gdy prawa i regulacje państwowe ich nie chronią.
c. Firmy technologiczne mają obowiązek określić, jak ich produkty, usługi i strategie wpływają na przestrzeganie praw człowieka w krajach, w których zamierzają działać. Jeśli istnieje prawdopodobieństwo naruszeń lub jeśli naruszenia są nierozerwalnie związane z korzystaniem z tych produktów czy usług, wówczas firmy powinny zmodyfikować swoje plany albo się z nich wycofać, aby uszanować prawa człowieka.
d. Firmy technologiczne powinny włączyć zasady wolności wypowiedzi do swoich podstawowych działań, takich jak projektowanie produktów z wbudowanymi zabezpieczeniami prywatności.
e. Jeśli działania firm technologicznych zostaną uznane za naruszenie prawa wolności wypowiedzi, wówczas powinny one zapewnić odszkodowanie tym, których prawa naruszono, nawet w przypadku, gdy rządy nie zapewniają zadośćuczynienia.
Przyjęte na kongresie PEN International w Gyeongju w Korei Południowej we wrześniu 2012
Przełożyła Krystyna Dąbrowska