Oświadczenie PEN International

Oświadczenie PEN International

Białoruś: zakończyć brutalne represje wobec opozycji

9 sierpnia 2023

Dziś mija trzecia rocznica spornych wyborów prezydenckich, które zapewniły Alaksandrowi Łukaszence szóstą kadencję u władzy. PEN International i PEN Belarus potępiają pogarszającą się sytuację w zakresie praw człowieka w Białorusi i kolejny raz wzywają do zakończenia uporczywych prześladowań opozycji przez władze państwowe.

Nie słabnie kryzys w Białorusi wywołany w sierpniu 2020 roku. Władze nie przestają deptać prawa do wolności wyrażania poglądów, stowarzyszania się i pokojowych zgromadzeń publicznych. Działalność wszystkich organizacji praw człowieka uznawana jest obecnie w Białorusi za nielegalną. Osobom uznanym za winne uczestnictwa w niezarejestrowanych organizacjach grozi kara do dwóch lat więzienia. Najwyższy niepokój budzi rozszerzenie zagrożenia karą śmierci za tzw. próby działań terrorystycznych i za ,,zdradę państwa”. Zarzuty takie stawiano wcześniej dziesiątkom działaczy; w lipcu 2020 roku uchwalono prawo pozwalające na śledztwa i zaoczne procesy sądowe, które można wytoczyć działaczom przybywającym za granicą. Są doniesienia, że od marca 2020 roku ponad 100 tysięcy osób opuściło Białoruś wskutek represji.

Według danych Centrum Praw Człowieka VIASNA, w momencie publikacji tego oświadczenia, 1483 osób przebywa w aresztach na podstawie politycznie motywowanych zarzutów, w tym 31 ,,ludzi słowa” – pisarzy, tłumaczy, pracowników nauki i intelektualistów. Warunki panujące w białoruskich więzieniach oznaczają nieludzkie i poniżające traktowanie i tortury, więźniom rutynowo odmawia się opieki medycznej oraz zapewnienia reprezentacji prawnej. Artysta Aleś Puszkin zmarł w więzieniu 11 lipca 2023 roku po tym, jak miano mu uniemożliwić uzyskanie pilnej pomocy medycznej. Rosnący niepokój budzą przypadki przetrzymywania więźniów w izolacji. Rodzina prawnika i pisarza Maksima Znaka – odsiadującego obecnie wyrok dziesięciu lat więzienia pod fałszywymi oskarżeniami – nie ma od niego żadnych wiadomości od 9 lutego 2023 roku. 21 maja 2023, z okazji Międzynarodowego Dnia Solidarności w Białoruskimi Więźniami Politycznymi, PEN International opublikowało list podpisany przez 103 laureatów Nagrody Nobla, wyrażający solidarność z pisarzem, obrońcą praw człowieka, uhonorowanym Pokojową Nagrodą Nobla członkiem PEN Alesiem Bialackim. List wyzywa do zwolnienia wszystkich osób aresztowanych wyłącznie za pokojowe wyrażanie poglądów.

Dziś społeczność PEN stoi ramię w ramię z wieloma pisarzami, dziennikarzami, artystami, pracownikami kultury i obrońcami praw człowieka, którzy odbywają wieloletnie wyroki więzienia w Białorusi, ponieważ śmieli wystąpić w obronie praw ludzkich. Solidaryzujemy się z członkami PEN Belarus: Alesiem Bialackim, Uładzimirem Mackiewiczem, Alaksandrem Fiadutą i Tacianą Wadalażską. Solidaryzujemy się z 34 dziennikarzami i pracownikami mediów pozostającymi za kratami, w tym dziennikarzem Andrzejem Poczobutem. Domagamy się wieści od Maksima Znaka i dokładnego wyjaśnienia okoliczności śmierci Alesia Puszkina. Wszystkie osoby przetrzymywane jedynie za korzystanie z podstawowych swobód powinny być wypuszczone na wolność natychmiast i bezwarunkowo, oświadczyła Ma Thida, przewodnicząca Komitetu PEN International do spraw Pisarzy w Więzieniach.

Trwają prześladowania języka białoruskiego i sfery kultury

Stygmatyzacja i prześladowanie języka białoruskiego i białoruskiej literatury w Białorusi, gdzie władze usiłują od dziesięcioleci zapewnić dominację języka rosyjskiego, nasiliły się od pełnowymiarowej inwazji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę 24 lutego 2022 roku. Jak wynika z dokumentów zgromadzonych przez PEN Belarus, dokonano dziesiątków najść na niezależne wydawnictwa promujące autorów piszących po białorusku. Ich działalność zawiesza się pod nieuzasadnionymi pretekstami. Materiały dotyczące kultury określa się jako ,,ekstremistyczne”; od stycznia 2023 roku zlikwidowano 21 organizacji broniących praw kulturalnych.

PEN Belarus odnotował 1390 przypadków naruszenia praw kulturalnych i obywatelskich tylko w roku 2020, oraz wzrost zatrzymań i wyroków na podstawie politycznie motywowanych zarzutów wśród ludzi kultury; 925 przypadków naruszeń praw człowieka wymierzonych w ludzi kultury w pierwszej połowie 2023 roku, w tym 48 przypadków postawienia im zarzutów kryminalnych. Na dzień 1 lipca 2023 roku, co najmniej 133 ludzi kultury znajdowało się za kratami, 15 spośród nich od ponad 1000 dni. Inni są zwalniani z pracy w państwowych instytucjach kultury i oświaty. Dochodzenia PEN Belarus ukazują również, że rośnie presja władz na mniejszości narodowe, polską i litewską. Poprawka wprowadzona do prawa oświatowego, która weszła w życie 1 września 2022 roku, zakazuje prowadzenia zajęć szkolnych w językach innych, niż rosyjski i białoruski.

Dziś Białorusini żyją w państwie, które nie chroni i nie pielęgnuje kultury białoruskiej. Reżim Łukaszenki nie tylko niszczy samą kulturę białoruską, ale bierze na celownik także osoby, które ją utrwalają i rozwijają. Białorusinów wtrąca się do więzień za samo używanie języka białoruskiego i wystawianie symboli narodowych lub za wyrażanie pragnienia zmian. Więźniom narzuca się nieludzkie warunki odbywania kary, które gwałcą ich godność i często prowadzą do drastycznego pogorszenia stanu ich zdrowia, a nawet do śmierci. Mimo to, Białorusini się nie poddają. Tak trzy lata temu, kontynuujemy nasz sprzeciw wobec niesprawiedliwości,

napisała Taciana Niadbaj, prezes białoruskiego PEN Clubu.

Aby uzyskać więcej informacji o pracy PEN Belarus – w tym najnowsze raporty i wyniki monitoringu – prosimy kliknąć tutaj.

Aby uzyskać więcej informacji o działaniach PEN International dotyczących Białorusi patrz tutaj: Impunity Reigns, Writers Resist, Lista PEN International, dokumentująca przypadki 115 prześladowanach pisarzy na całym świecie.

Aby uzyskać więcej szczegółów, skontaktuj się z Aurelią Dondo, szefową Regionu Europy i Azji Centralnej w PEN International: aurelia.dondo@pen-international. org